Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju ZHMS CG

Hidrografska istraživanja budvanskog zaliva: Snimljene tri značajne podvodne olupine

U okviru redovnih aktivnosti Sektora za hidrografiju ZHMS-a, krajem 2024. i početkom 2025., realizovana su hidrografska snimanja u akvatorijumu budvanskog zaliva. Ova istraživanja sprovedena su s ciljem ažuriranja nautičkih karata i evidentiranja podvodnih objekata od značaja, kako za bezbjednost plovidbe, tako i za očuvanje kulturno-istorijskog naslijeđa.

Tokom istraživanja snimljene su tri poznate olupine: teretni brod Oreste, kao i dvije olupine minolovaca iz perioda bivše SFRJ, koji se nalaze na različitim lokacijama u priobalju Budve.

Tehnička realizacija

Sva snimanja izvršena su korišćenjem savremenog multibeam echosounder (MBES) sistema NORBIT iWBMS, montiranog na istraživačkom plovilu Zavoda, brodu Sejong. Sistem omogućava visokorezolucijsko trodimenzionalno prikazivanje morskog dna, sa velikom preciznošću u detekciji objekata i reljefnih karakteristika. Paralelno su prikupljani i podaci o dubini, nagibu terena i eventualnim anomalijama, a posebna pažnja posvećena je snimanju poznatih lokacija potopljenih brodova.

Olupina broda "Oreste"

Brod "Oreste", izgrađen 1896. godine pod imenom "Moorby", bio je teretnjak britanske gradnje, kasnije preimenovan i preprodat italijanskom vlasniku. U II svjetskom ratu, 27. marta 1942. godine, brod je potonuo nakon što je naletio na podvodnu minu u blizini plaže Jaz. Potonuo je u roku od dva sata.

Olupina se danas nalazi na dubini od oko 32 metra, podijeljena u dva segmenta udaljena oko 20 metara. Snimci dobijeni tokom istraživanja prikazuju da je olupina prilično oštećena, a konture trupa, palubne strukture i dijelovi nadgrađa broda se donekle naziru. Ovaj lokalitet, osim što ima istorijsku vrijednost, izuzetno je atraktivan za ronioce i predstavlja važan segment podvodne kulturne baštine Crne Gore.

Minolovci iz perioda SFRJ

Pored "Orestea", snimljene su i dvije olupine minolovaca klase M-140, koji su bili dio mornarice bivše SFRJ. Ovi brodovi korišćeni su za detekciju i uklanjanje podvodnih mina, a karakterisali su ih drveni trupovi i jednostavna konstrukcija prilagođena obalnim operacijama.

Minolovci su potopljeni namjenski početkom 21. vijeka kako bi služili kao vještački grebeni i ronilačke destinacije. Nalaze se na dubinama od 27 i 35 metara, jugoistočno od Svetog Stefana. Iako djelimično oštećeni uslijed vremena i uticaja mora, strukture brodova su i dalje prepoznatljive, što je potvrđeno trodimenzionalnim modelima dobijenim tokom ovog snimanja.

​
 

Značaj istraživanja

Ova istraživanja potvrđuju ogroman potencijal crnogorskog podmorja, kada je riječ o kulturno-istorijskom i turističkom značaju. Prikupljeni podaci ne služe samo unaprijeđenju nautičkih karata i bezbjednosti plovidbe, već i očuvanju i promociji podvodne kulturne baštine.

Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju će nastaviti sa sličnim aktivnostima na crnogorskom primorju, u cilju što detaljnijeg mapiranja podvodnih lokaliteta od značaja. Planirano je i objavljivanje 3D prikaza ovih olupina, koji će biti dostupni javnosti putem digitalnih platformi, čime se doprinosi kako naučnoj zajednici, tako i promociji ronilačkog turizma Crne Gore.