Sektor Seizmologije bio je počastvovan da od 9. do 11. oktobra 2023. godine, organizuje zajedničku radionicu glavnih stručnih organizacija -nosilaca evropske seizmologije – ORFEUS-a, EMSC-a i EFEHR-a.
U periodu od 9. do 27. oktobra u Podgorici održao se regionalni kurs International Training Course on Seismology, Seismic Data Analysis, Hazard Assessment and Risk Mitigation https://www.gfz-potsdam.de/en/centre/education-and-training/seismology/ namijenjen polaznicima usko-stručnih institucija sa Balkana.
Kurs je organizovao i sponzorisao Njemački Istraživački centar za geonauke (GFZ - German Research Centre for Geosciences) uz ko-sponzorstvo Njemačke kancelarije za inostrane poslove (Federal Foreign Office of Germany, Berlin) i ORFEUS-a.
Sektor za seizmologiju zahvaljuje se Univerzitetu Crne Gore, Glavnom gradu Podgorici i njegovim službama na pomoći u organizaciji EPOS i GFZ radionice.
Prostorna distribucija stanica Adria Array inicijative i partnerske institucije (mart 2024). Zatvorene ovalne konture ograničavaju područja nacionalno finansiranih istraživačkih eksperimenata.
https://orfeus.readthedocs.io/en/latest/adria_array_main.html
AdriaArray je multi-nacionalna inicijativa koja gustom regionalnom mrežom seizmičkih stanica (array) pokriva područje Jadranske tektonske mikro-ploče kao i njenih aktivnih margina. Monitoring i proučavanje ploče obavljaju udružene lokalne mreže i veliki naučni eksperimenti u ključnim područjima. Cilj ovog udruženog napora je da se istraže i razumiju uzroci aktivnih tektonskih i vulkanskih procesa u ovom regionu.
Adria Array region prostire se od Centralnog masiva - na zapadu, do Karpata - na istoku; od Alpa - na sjeveru, do Kalabrijskog luka i kontinentalne Grčke - na jugu.
Postavljanje seizmičkih stanica i naučna istraživanja koordiniše AdriaArray seizmološka grupa na principima otvorene razmjene podataka prepoznate u akronimu FAIR Findability, Accessibility, Interoperability and Reuse of digital assets) i otvorene razmjene podataka. Analize seizmičnosti i multi-pasivni seizmički imidžing postaviće osnovu za fizičko razumijevanja i modelovanje deformacija Jadranske mikroploče i njenih margina i povezanih geohazarda.
EPOS (European Plate Observing System) podržava AdriaArray inicijativu da kreira novu, jaku i fleksibilnu pan-evropsku i kros-disciplinarnu mrežu koja je fokusirana na aktivne deformacije Jadranske ploče i okruženja.
ZHMS učestvuje svojim širokopojasnim seizmološkim stanicama u inicijativi Adria Array.
Pored toga, na teritoriji Crne Gore, instalirano je još 7 privremenih seizmoloških stanica Univerziteta Ludvig Maksimilijan (Minhen, Njemačka). Instalaciju stanica i istraživanja finansira Njemačka fondacija za nauku u okviru projekta Characterizing the deformation of the eastern Adriatic margin by improving the resolution of 3D local tomography and earthquake moment tensors using Wavefield Gradient Observation (Karakterizacija deformacija istočne Jadranske margine unapređenjem 3D lokalne tomografije i moment tenzora primjenom gradijenta posmatranja talasnog polja).
Pismo podrške projektu za Crnu Goru dalo je Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma.
Ugovor za sveobuhvatnu zabranu nuklearnog testiranja (CTBTO) zabranjuje sve nuklearne eksplozije - bilo u vojne ili mirnodopske svrhe. Ugovor sadži Preambulu, 17 Članova, dva aneksa i Protokol. Crna Gora ratifikovala je Ugovor nakon proglašenja nezavisnosti Crne Gore, 2006. godine.
Od marta 2020. godine, ZHMS CG formalno ima ulogu Nacionalnog Centra podataka (NDC) Ugovora za sveobuhvatnu zabranu nuklearnog testiranja (CTBTO). Centar radi u Sektoru sezimologije, kao operateru nacionalne mreže za praćenje seizmičnosti.
U aprilu 2022. godine, ZHMS je od CTBTO prihvatio, a kasnije i dobio, Donaciju u vidu IT tehničke pomoći i sofvera iz tzv. Projekta sistema izgradnje kapaciteta (CBS). Kroz ovakve projekte CTBTO pruža pomoć zemljama u razvoju - članicama Ugovora, da uspostave potrebno znanje i tehničke kapacitete u osnivanju i unapređenju rada Nacionalnih Centara podataka (NDC).
Od kraja maja 2023. godine uspostavljen je lik ka CTBTO Internacionalnom centru (IDC) kojim Sektor za seizmologiju prima podatke jedinstvene globalne mreže Internacionalnog monitoring sistema (IMS) CTBTO-a. IMS funkcioniše kao globalni alarm sistem detekcije nuklearnih eksplozija i čine ga monitoring stanice (321) i laboratorije (16) koje su pozicionirane u 89 zemalja širom svijeta (https://www.ctbto.org/our-work/monitoring-technologies/seismic-monitoring).
Izražavamo zahvalnost CTBTO-u na donaciji opreme i pomoći tokom osnivanja Nacionalnog centra podataka. Takođe, zahvaljujemo i i Ministarstvu vanjskih poslova i Stalnoj Misiji Crne Gore u Beču na koordinisanju saradnje sa CTBT-om.
Projekat je realizovan po bilateralnom pozivu zaduženih državnih ministarstava - Ministarstva nauke Crne Gore i Ministarstva vanjskih poslova i međunarodne saradnje Republike Italije (2018-2020).
Cilj projekta “Razvijanje alata zasnovanih na znanju za upravljanje rizicima od cunamija i zemljotresa”, uz partnersku saradnju ZHMS i Nacionalnog instituta za geofiziku i vulkanologiju (INGV - Rim i Milano), je poboljšanje i povećanje obima postojeće saradnje partnerskih institucija. Kontekst istraživanja odnosi se na seizmički i cunami hazard. Snažna motivacija u ovoj saradnji je okolnost da su i Italija i Crna Gora izložene zemljotresima (i potencijalno cunamiju) koji mogu nastati u centralnom i južnom dijelu Jadranskog mora. Obije institucije su izuzetno zainteresovane da recipročno pristupaju seizmičkim i geodetskim podacima, da povećaju pokrivenost područja instrumentima, te da razmijene zajedničke metodologije u obradi podataka. Sve ovo sa ciljem razvijanja kvalitetnih naknadnih, izvedenih produkata i to posebno u: i) razmjeni seizmoloških podataka i uspostavljanju zajedničkih strategija u seizmičkom i geodetskom monitoringu; ii) uspostavljanju najbolje prakse u obradi i analizi geodetskih i akcelerometrijskih podataka; iii) razvijanju zajedničkih produkata da se unaprijedi ocjena opasnosti od cunamija i zemljotresa (tzv. shake mape).
Poređenje između brzina GNSS stanica u Apulja referentnom okviru, dobijenih korišćenjem Bernese GNSS i Gipsy softvera za područje Balkana (N. Agostino, N. Kaluđerović, 2018)
Elastični Spektri odgovora glavnog udara zemljotresa u Draču zabijlježeni na 5 akcelerometrijaskih stanica (Engineering Strong Motion Database (ESM) Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia (INGV). https://doi.org/10.13127/ESM.2)
Dva regionalna projekta finansirana od stane NATO Programa Nauka za mir i bezbjednost (NATO Science for Peace and Security Programme) Harmonization of Seismic Hazard Maps for The Western Balkan Countries, BSHAP I, 2007-2011 (Harmonizacija karata seizmičkog hazarda zemalja Zapadnog Balkana) i Improvements in the Harmonized Seismic Hazard Maps for the Western Balkan Countries, BSHAP II, 20012- 2015 (Unapređenje harmonizovanih karata seizmičkog hazarda zemalja Zapadnog Balkana) postavili su osnove proračuna seizmičkog hazarda u regionu u procesu približavanja usvajanju Eurokodova zemalja učesnica.
Najvažniji rezultati projekata su harmonizovani regionalni katalog zemljotresa, seizmotektonski model regiona, uniformno predstavljeni mehanizmi žarišta zemljotresa u širem region Balkana, uniformno obrađena baza istorija jakih pomjeranja tla, kao i same karte seizmičke opasnosti (hazarda).
J. Mihaljević. P. Zupančić, N. Kuka, N. Kaluđerović, R. Koçi, S. Markušić, R. Šalić, E. Dushi, E. Begu, L. Duni , M. Živčić, S. Kovačević, I. Ivančić, V. Kovačević, Z. Milutinović, M. Vakilinezhad, T. Fiket, Z. Gülerce (2017). BSHAP Seismic Source Characterization Models for the Western Balkan Region. BEE 15(10), 3963-3985, DOI 10.1007/s10518-017-0143-5.
R. Šalić, S. Abdullah, Z. Milutinović, Z. Gülerce, L. Duni, V. Kovačević, S. Markušić, J. Mihaljević, N. Kuka, N. Kaluđerović, N. Kotur, S. Krmpotić. K.Kuk, D. Stanko (2016). BSHAP project strong ground motion database and selection of suitable ground motion models for the Western Balkan Region. BEE 15(4), 1319–1343, DOI 10.1007/s10518-016-9950-3
S. Markušić, Z. Gülerce, N. Kuka, L. Duni, I. Ivančić, S.Radovanović, Z. Milutinović, S. Akkar, S. Kovačević, J. Mihaljević, R. Šalić (2016). An updated and unified earthquake catalogue for the Western Balkan Region. BEE 14 (2), 321-343, DOI 10.1007/s10518-015--9833-z.
S. Akkar, B. Glavatović, I. Hoxha, V. Kuk, A. Zoranić, M. Garevski, S. Kovačević (2011). NATO SfP Project No. 983054 Harmonization of Seismic Hazard Maps for The Western Balkan Countries (BSHAP) Final Report submitted to Science for Peace and Security Programme, Diplomacy Division, NATO
Glavni produkt istraživačkog projekta SHARE „Harmonizacija seizmičkog hazarda Evrope“ iz Sedmog okvirnog programa EK (Cooperation programme of the Seventh Framework Program of the European Commission) je panevropski proračun seizmičkog hazarda sa inputima i rezultatima koji su iz širokog spekta disciplina – od geologije do inženjerske seizmologije.
Euro-mediteranski seizmički hazard model (ESHM13) sadrži više od 60 nezavisnih mapa parametara kretanja tla u zemljotresima. Vrijednosti hazarda određene su za čvrsto tlo deklarisano kao klasa A u Eurokodu 8. ESHM modeli odnose se na seizmogene zone, aktivne rasjede, modelovanu (background) seizmičnost podloge. U proračun su uključeni zemljotresi jedinstvenog evropskog kataloga zemljotresa MW≥4.5.
Kao dio konzorcijuma 18 institucija, Seizmološki zavod Crne Gore je u ovom projektu imao ulogu povezivanja sa aktivnostima BSHAP projekta u regionu zapadnog Balkana.
Copyright 2020
Sumrak nad Skadarskom jezerom